Aan het einde van de tweede zittingsweek van de generale synode riep de preses, ds. P.D.J. Buijs, op tot kalmte en gebed. In een brief van het moderamen aan de kerkenraden is deze oproep nog eens gedaan. CGBeraad ondersteunt deze oproep van harte omdat de situatie zeer kwetsbaar is. We betreuren daarom dat al spoedig geluiden te horen waren en acties opgezet zijn die juist onrust veroorzaken en onjuiste voorstellingen de wereld in helpen.
1. ALGEMEEN
Wat is er nu precies gebeurd in de afgelopen zittingsweek?
Er zijn de tweede zittingsweek veel zaken besproken. Wat het meeste beroering heeft gegeven zijn deze dingen:
- De revisieverzoeken over vrouw en ambt zijn afgewezen;
- Het interim-model van de commissie ‘toekomst kerkverband’ is gestrand en teruggetrokken vanwege gebrek aan draagvlak;
- Het moderamen zoekt nu een weg om ‘te redden wat er te redden valt’.
Dit alles riep op de synodevergadering en daarna veel emoties op.
2. REVISIEVERZOEKEN ‘VROUW EN AMBT’
Wat betekent het dat de revisieverzoeken zijn afgewezen?
Dit betekent dat de kerkelijke weg is afgelopen en de besluiten uit 2022 over ‘vrouw en ambt’ de nu geldende besluiten zijn. Die houden de kerken voor ‘vast en bondig’ naar artikel 31 van de kerkorde. De CGK erkennen dus geen vrouwelijke ambtsdragers. Gemeenten die dat inmiddels wel hebben toegestaan, houden er dus een onwettige praktijk op na.
Zijn de 50 revisieverzoeken ‘in één keer’ van tafel geveegd?
Nee! De commissie die de revisieverzoeken heeft behandeld, heeft daar lange tijd over gedacht en gesproken om ze zo zorgvuldig mogelijk te beoordelen. Daarover zijn twee rapporten geschreven: een van het merendeel van de commissie en een van de minderheid. Eén commissielid heeft aangegeven geen keuze te kunnen maken. Op basis van de rapporten heeft de synode over de revisieverzoeken gesproken en daarover een besluit genomen. Er is dus vele uren in commissieverband over gesproken. Verwijten alsof de commissie en/of synode niet heeft geluisterd naar de bezwaren zijn dus onterecht en pijnlijk.
Waarom waren er verschillende rapporten?
Er was verschil van mening over hoe een revisieverzoek behandeld moet worden. Volgens de minderheid moest de zaak dan helemaal opnieuw worden bekeken en gewogen. Ze verwijten het andere deel van de commissie dat er slechts sprake was van een ‘marginale toetsing’. Dan wordt er alleen maar gekeken of de procedures gevolgd zijn.
Het merendeel van de commissie heeft de gewone gang van zaken gevolgd zoals er tot op heden altijd met revisieverzoeken is omgegaan. Toen er in 2001 revisieverzoeken op ‘vrouw en ambt’ lagen, is bezien of de besluiten in strijd zijn met Schrift, belijdenis en kerkorde en of er nieuwe argumenten zijn aangedragen. Als dat niet het geval is, wordt een revisieverzoek afgewezen. Deze keer is de commissie er zelfs inhoudelijker op ingegaan dan vaak gebeurt. Dat kun je dus zeker geen marginale toetsing noemen. Daarmee wordt de commissie en synode onrecht aangedaan.
Waarom wordt er gezegd dat er ‘geen recht’ meer in de kerken is?
Inderdaad poneren sommigen dat er onrecht in de kerk is omdat de revisieverzoeken zijn afgewezen. Misschien dat het voortkomt uit teleurstelling: wie meent dat de revisieverzoeken anders behandeld had moeten worden, zal dit als onrecht ervaren. Tegelijk gaat zo’n uitspraak dus echt te ver, omdat de revisieverzoeken eerlijk en op de gewone wijze zijn behandeld.
3. HET INTERIM-MODEL
Hoe komt het dat het eerst leek alsof het interim-model unaniem gesteund werd? Is het op ‘opeens’ door de rechterflank getorpedeerd?
Het voortraject van het interim-model is steeds in beslotenheid (comité) besproken. Uit de openbare bespreking in de laatste zittingsweek was af te leiden dat er bezwaren kenbaar zijn gemaakt bij de commissie ‘toekomst kerkverband’ en dat deze nog niet waren opgelost. Er bleken drie knooppunten te zitten: de ‘verantwoordelijkheid’, ‘gelijkwaardigheid’ en ‘uitvoerbaarheid’ (zie ook: https://www.cgberaad.nl/synodale-impasse-dringt-tot-eerlijkheid/).
Een deel van de kerken kan in geweten geen verantwoordelijkheid dragen voor het blijvend toestaan van vrouwen in de ambten. Dat geldt ook voor het toestaan van de homoseksuele praxis. Wie dat toch toestaat, kan niet binnen het kerkverband blijven. Het interim-model gaf hier geen antwoord op. Er zou 9 jaar lang juist een beschermde plek komen.
Voor een ander deel van de kerken is de gelijkwaardigheid onopgeefbaar. Ook al houden de kerken zich niet meer aan de geldende besluiten, ze willen wel helemaal mogen meedoen (meepraten, meebesluiten). Dat klopt niet met de lastbrief. Daarop staat immers dat ze zich zullen houden aan de besluiten.
De uitvoerbaarheid van het interim-model is ook bevraagd. Verschillende kerken hebben een afwijkende kerkelijk lijn ingezet of gehandhaafd (vrouwelijke voorgangers, ‘inclusief’ LHBI-beleid, kinderen aan het Avondmaal). De werkelijkheid is dus verder dan het model – en het model biedt wel bescherming, maar geen manier om dit te keren. Sterker nog: kerken geven aan dat ze nooit meer terug gaan.
Deze bezwaren ten opzichte van de uitvoerbaarheid leefden niet alleen aan de rechterflank, maar werden breder gedeeld.
Waarom kwam het moderamen ‘opeens’ met de drempel van 80% als draagvlak?
De commissie ‘toekomst kerkverband’ heeft zelf steeds aangegeven dat er een zo breed mogelijk draagvlak – liefst unanimiteit – moet komen voor het model, wil het kans van slagen hebben. 80% is daarbij goed te verdedigen. Het betekent alsnog dat 20% het dan ‘niet kan dragen’. Wie zich voorstelt dat het 20% van alle kerken kost, beseft hoe groot die groep zou zijn. Het binnenboord houden van degenen die zich niet aan de besluiten willen houden, zou dan leiden tot het buitenboord vallen van een andere groep die zich juist wel aan de besluiten wil houden. Dat zou extra pijnlijk zijn. Eigenlijk is die 80% dus al moeilijk te verantwoorden.
Het model is dus niet gestrand door het moderamen. De commissie heeft zelf haar opdracht teruggegeven aan het moderamen omdat het doorzetten van het model een breuk dichterbij zou brengen. Dit betekent dat de situatie zeer ernstig is.
Maar het convent liet toch zien dat 98% verder wil?
Op dag 1 van de synode is het rapport van het convent kort besproken. Uit dat rapport blijkt dat eigenlijk 100% elkaar niet kwijt wil. Dat zou de eerste keuze van een ieder zijn. Maar hoe dat eruit zou moeten zien, lag juist weer heel verschillend. Er is ca. 1/3 die ruimte wil voor vrijheid rond vrouw en ambt en andere zaken. Er is een andere 1/3 die kan dat niet kan dragen en het kerkverband zou verlaten. En nog 1/3 die ruimte zou willen geven als daardoor de eenheid bewaard kan worden. Dat laatste is dus niet het geval. Als er vrouwelijke ambtsdragers blijven, zal een deel sowieso het kerkverband verlaten.
Samengevat is de impasse dus: wat de één in geweten zegt te moeten doen (bijv. vrouwen in de ambten), leidt voor de ander tot gewetensnood waardoor ze niet in het kerkverband kunnen blijven. Dat is een onoplosbaar probleem.
4. HET MODERAMEN ZOEKT EEN WEG
Wat doet het moderamen nu?
De ‘commissie toekomst kerkverband’ heeft de opdracht teruggegeven. Het moderamen heeft dat opgepakt om een weg te zoeken die zo min mogelijk schade zal doen. Zowel de samenroeper (voorzitter) van de commissie (ds. F.W. van der Rhee) als de preses van de vergadering (ds. P.D.J. Buijs) heeft duidelijk gemaakt dat er geen andere weg meer is in de huidige situatie. Zo stond ook al in het rapport van de commissie te lezen: als het interim-model strandt, moet er ‘een vorm van verdere ontvlechting’ komen. Het moderamen onderzoekt nu wat in deze situatie het beste is, dat wil zeggen: zo min mogelijk schade voor de kerken oplevert.
Mag het moderamen dit wel?
Het ligt op de tafel van de synode vanuit de rapportage van het convent en de taakgroep ‘samen kerk-zijn’. Daarom is de commissie ‘toekomst’ ingesteld die de hele problematiek heeft samengenomen. Nu die commissie de opdracht heeft teruggegeven, is het moderamen formeel aan zet. Het moderamen behoort nu dus de leiding te nemen, en dat is ook de juiste route vanwege de onmogelijke en kwetsbare situatie waarin we ons bevinden. In de volgende zittingsweek zal het moderamen rapporteren en neemt de synode daarover zo mogelijk een besluit. Het is dus onterecht als dit als een ‘machtsgreep’ wordt geschetst.
Er is door sommigen de suggestie gedaan dat de kerken zich tegen de synode keren. Kan dat?
Dat is niet zoals het in de kerk hoort. Dat is onkerkelijk en onkerkordelijk. Het ondermijnt het gezag van de synode. Dáár zijn de afgevaardigden op een wettige wijze samen om de zaken van de kerken te bespreken en daarover te besluiten. Er wordt dus nu verwarring en verdeeldheid gezaaid. Niet voor niets is er opgeroepen tot kalmte en gebed om het moderamen en de synode het werk te laten doen. Dat zullen we eerst moeten afwachten.
Er is een brief door de kerken gestuurd met een oproep om het kerkverband niet te scheuren. Is dat een goed idee?
Een oproep tot eenheid oogt sympathiek en al helemaal omdat niemand een breuk wenst in het kerkverband. Een handtekeningenactie is echter niet gepast in de kerk. Daarbij gaat deze brief ook voorbij aan de ernst van de situatie. Er is geen oplossing meer nu duidelijk is dat kerken die afwijken niet terug willen keren en andere kerken het afwijken niet kunnen gedogen. Voor beide kanten is dat een zaak van gewetensnood voor Gods aangezicht. Er moet dus iets gebeuren om afstand in te bouwen en tegelijk ook de gezamenlijke verantwoordelijkheden (TUA, emeritikas, etc.) niet zomaar te laten vallen. Als er niets gebeurt, wordt de kans op een ongecontroleerde breuk al groter.
Wellicht is er nog een (tijdelijke) mogelijkheid waarin het kerkverband niet breekt, maar heringedeeld wordt. Met een herordening van het kerkverband zou er in ieder geval afstand kunnen komen om samen te doen wat kan en wat moet zelfstandig. Hopelijk kan zo een harde breuk voorkomen worden. Maar wie zou zich ondertussen voor dit alles niet schamen tegenover de Heere en tegenover elkaar?
Wat kan ik doen?
Er is veel gebed nodig op weg naar de komende zittingsweek. Wilt u in het bijzonder bidden voor het moderamen dat zich nu bezint en voor de afgevaardigden die straks moeten besluiten?